ĐỒNG CHÍ TRƯỜNG CHINH – TỔNG CÔNG TRÌNH SƯ NỀN VĂN HÓA MỚI VIỆT NAM, KẾ THỪA VÀ PHÁT HUY NHỮNG GIÁ TRỊ TỐT ĐẸP CỦA TRUYỀN THỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC

Sinh ra, lớn lên trong một gia đình khá giả và một vùng quê có truyền thống văn hóa: cần cù trong lao động sản xuất, ham học hỏi những điếu hay lẽ phải, khoa bảng đỗ đạt cao trong các kỳ thi Hội, thi Đình thời Phong kiến[1]và yêu nước, thương nòi sâu sắc, Đặng Xuân Khu (tên của đồng chí Trường Chinh thời trẻ) được cha mẹ và gia đình giáo dục những giá trị tốt đẹp của truyền thống văn hóa dân tộc, của Nho giáo. Nhận thức về văn hóa của Đặng Xuân Khu ngày càng rộng mở và sâu sắc nhờ biết chắt lọc những cái tốt đẹp của văn hóa phương Tây trong khối kiến thức được giảng dạy ở các trường Tiểu, Trung học Pháp – Việt và trường Cao đẳng Thương mại Đông Dương. Đồng chí Đặng Xuân Khu, sớm tham gia hoạt động cách mạng, giác ngộ lý luận Mác- Lênin và rèn luyện trong đấu tranh cách mạng, đổi tên là Trường Chinh, trở thành nhà lãnh đạo chủ chốt, cao cấp của Đảng. Đây là những thời điểm đánh dấu bước nghoặt cách mạng trong nhận thức về văn hóa, cả về chiều rộng và chiều sâu, của đồng chí Trường Chinh. Nhiều năm đảm nhiệm trọng trách Tổng bí thư của Đảng ( từ năm1940 đến năm 1956 và năm 1986), đồng chí Trường Chinh không chỉ là nhà kiến trúc sư chiến lược lỗi lạc trong việc hoạch định đúng đắn đường lối, chính sách của Đảng, mà còn là nhà tổ chức tài năng, góp phần đưa cách mạng nước ta đến thành công ngày càng to lớn hơn. Một trong những cống hiến to lớn nhất của Đồng chí cho Đảng cho cách mạng nước nhà là hoạch dịnh và tổ chức thực hiện thành công đường lối, chủ trương, chính sách xây dựng nền văn hóa mới Việt Nam, mà cốt lõi là kế thừa và phát huy những giá trị tốt đẹp của truyền thống văn hóa dân tộc trên nền tảng của chủ nghĩa Mác- lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Những cống hiến to lớn của Đồng chí về xây dựng nền văn hóa mới Việt Nam được thể hiện rõ ở một số điểm nổi bật dưới đây:

1-           Bổ xung, hoàn thiên đường lối xây dựng nền văn hóa mới dân tộc qua mỗi giai đoạn phát triển của cách mạng

Ngay từ khi tham gia hoạt động cách mạng cho đến năm 1942,  Đồng chí Trường Chinh đã tích cực hoạt động trên mặt trận văn hóa tư tưởng, trở thành nhà lý luận, nhà báo nổi tiếng của Đảng với những bài viết có sức thuyết phục người đọc như: Chống Chủ nghĩa cải lương (1935), Vấn đề dân cày (viết chung với đồng chí Võ Nguyên Giáp, 1937- 1938), chính sách mới của Đảng (1941), tập thơ Sóng Hồng (1942),Chiến tranh Thái Bình Dương và cách mạng giải phóng dân tộc ở Đông Dương (1942)…Đó là bước chuẩn bị để đến năm 1943 đồng chí Trường Chinh khởi thảo “ Đề cương văn hóa Việt Nam” và đã được Hội nghị Thường vụ Trung ương thông qua. Việc ra đời bản Đề cường vừa như một bản Tuyên ngôn đầu tiên, chính thức của Đảng về văn hóa, vừa như cột mốc đặt nền móng cho việc xây dựng và phát triển nền văn hóa mới của dân tộc với ba nguyên tắc lớn là Dân tộc hóa (chống mọi ảnh hưởng nô dịch và thuộc địa), Khoa học hóa (chống lại tấy cả những gì làm cho văn hóa phản tiến bộ, trái khoa học) và Đai chúng hóa (chống lại mọi chủ trương, hành động làm cho văn hóa phản lại hoặc xa rời quần chúng). Đề cương văn hóa Việt Nam đòi hỏi việc phát triển nền văn hóa mới của dân tộc phải trên cơ sở khoa học và thực tiễn trong mối quan hệ biện chứng giữa truyền thống với hiện đại, dân tộc với thế giới…Tuy nhiên, trong  giới hạn của một bản đề cương, ba nguyên tắc nêu trên, lúc đó, chỉ xác định phương hướng có tính phương pháp luận, vì vậy nội hàm của khái niệm Nền văn hóa Việt Nam mới còn khiêm tốn khi chỉ nêu “ Văn hóa mới Việt Nam, có tính chất dân tộc về hình thức, dân chủ mới về nội dung”[2], và ở cả ba nguyên tắc mới chỉ nói  đến  mặt   “chống”, còn mặt “ xây” là gì thì chưa được nói rõ[3]... Những hạn chế này được đồng chí Trường Chinh khắc phục dần trong các bài viết của mình ở những năm sau trên cơ sở vận dụng sáng tạo quan điểm của Hồ Chí Minh về khái niệm Văn hóa (Người viết năm 1943), về vai trò to lớn của văn hóa đối với cách mạng nước ta (Người viết năm 1946) và những yêu cầu của thực tiễn cách mạng nước ta qua mỗi giai đoạn phát triển . Có thể thấy rõ điều đó trong nhưỡng bài viết lớn của đồng chí Trường Chinh, tiếp theo cho đến năm 1986, về văn hóa Việt Nam mới như:

-         Mấy nguyên tắc lớn của cuộc vận động văn hóa mới Việt Nam Lúc này (1944)

-         Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta (1945)

-         Cách mạng Tháng Tám (1946)

-         Kháng chiến nhất định thắng lợi (1947)

-         Chủ nghĩa Mác và văn hóa Việt Nam (1848)

-         Học tập chủ nghĩa Mác-Lênin và đấu tranh tư tưởng để chiến thắng (1950)

-         Bàn về cách mạng Việt Nam (1951)

-         Phấn đấu cho một nền văn nghệ dân tộc phong phú dưới ngọn cờ chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa xã hội (1957)

-         Tăng cường tính đảng, đi sâu vào cuộc sống mới để phục vụ cách mạng tốt hơn (1960)

-         Hồ Chủ tịch – lãnh tụ kính yêu của giai cấp công nhân và nhân dân Viêt Nam (1965)

-          Đời đời nhở ơn Các Mác và đi theo con đường Các Mác đã vạch ra (1969)

-         Về văn hóa, văn nghệ (1972)

-         Nắm vững ba bài học lớn để thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược (1986).v.v…

           Trong những bài viết này, đồng chí Trường Chinh đã bổ xung nhiều điểm mới : Nói rõ tính chất của nền văn hóa mới và mối quan hệ giữa ba nghuyên tắc dân tộc,khoa học, đại chúng; chỉ rõ nền văn hóa mới Việt Nam phải được xây dựng và phát triển trên lập trường của chủ nghĩa Mác-Lênin; phân tích mối quan hệ gắn bó giữa chính trị, kinh tế với văn hóa; phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa, văn nghệ thế giới; nói rõ hơn nội dung xã hội chủ nghĩa và tính dân tộc chứ không chỉ là hình thức dân tộc; về xây dựng và phát triển toàn diện con người mới xã hội chủ nghĩa; nâng cao vị thế văn hóa Việt Nam trên thế giới…

---

[1].  “Bắc Cổ Am, Nam Hành Thiện”- chỉ những nơi có truyền thống về nhiều người đỗ đat cao trong các kỳ thi Hội, thi Đình thời Phong kiến ở miền Bắc nước ta. Hành Thiện là quê hương đồng chí Trường Chinh

[2] . Chương trình viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước : Trường – Chinh tiểu sử, NXBCTQG, Hà Nội – 2007, Tr. 271-272

[3] . Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh: Đồng chí Trường -  Chinh nhà lãnh đạo kiệt xuất của cách mạng Việt Nam, NXB Lý luận chính trị, Hà Nội – 2007, Tr.366